Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ασκήσεις για τους τρόπους πειθούς

Να διακρίνετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που επιστρατεύονται στα ακόλουθα αποσπάσματα:

¶1. Αυτά τα δύο θετικά στοιχεία δεν είναι αρκετά για να εξηγήσουν τη μανία των Ελλήνων να έχουν και να μιλούν στα κινητά τους. Όπου και να σταθείτε, στα πιο απίθανα μέρη, κάποιο κινητό θα χτυπήσει: στο πεζοδρόμιο, στο καφενείο, στον κινηματογράφο, στην αίθουσα διδασκαλίας, στο αυτοκίνητο, στα συμβούλια, στα λεωφορεία, στην εκκλησία (αν και δεν πάω συχνά), στο δικαστήριο, παντού. Οι Ελληνες μιλούν στο κινητό τους πάντα, όταν τρώνε, όταν οδηγούν, όταν κολυμπάνε, όταν περπατάνε... Μου έχει τύχει να δω οδηγό μοτοσικλέτας με το ένα χέρι στο τιμόνι και στο άλλο τσιγάρο και κινητό! Πώς τα κατάφερνε ο άτιμος;

Θεόδωρος Π. Λιανός

¶2. Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν. Διατηρήστε, μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς, άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας, περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας. Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους, σας πει ότι, έτσι κάνοντας, δεν είστε φρόνιμοι και νομοταγείς πολίτες, αποδείξτε της ότι καλός πολίτης είναι μόνον ο ελεύθερος πολίτης, ο συνειδητός, ενεργός και υπεύθυνος πολίτης. Και θυμίστε της ότι ο Περικλής είχε πει στον «Επιτάφιο»: όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι, όχι Φιλήσυχος, αλλ’ άχρηστος, «αχρείος» πολίτης. Και μη ξεχνάτε, στις σημερινές δύσκολες για την Πατρίδα μας και το Λαό μας περιστάσεις, τα λόγια του ποιητή – και θέλω μ’ αυτά να σας αποχαιρετήσω:  «Όσοι το χάλκεον χέρι // βαρύ του φόβου αισθάνονται, // ζυγόν δουλείας ας έχωσι· // Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία»    

Αριστόβουλος Μάνεσης

¶3. Η υπεροχή του οπτικού σήματος απέναντι στο γλωσσικό γίνεται ολοένα εμφανέστερη και τείνει να επιβληθεί σε όλους τους τομείς. Το «Απαγορεύεται το κάπνισμα» ή η «διέλευση» δηλώνεται σχεδόν παντού με το γνωστό κόκκινο κύκλο και την εικόνα του τσιγάρου στην πρώτη περίπτωση ή με το ανάλογο οδικό σήμα στη δεύτερη. Στις βρύσες του νερού παλαιότερα υπήρχε η γλωσσική δήλωση «ζεστό» - «κρύο» (στη γλώσσα της χώρας κατασκευής), στη συνέχεια περιορίστηκε στην αναγραφή του αρχικού γράμματος. Τώρα πια αντικαταστάθηκε από το χρώμα: κόκκινο για το ζεστό, γαλάζιο για το κρύο. Και το πιο ισχυρό χτύπημα της εικόνας αποτελούν η τηλεόραση και τα βίντεο.

Μανόλης Ανδρόνικος

¶4. Κάποιοι ανθρωπολόγοι χαρακτηρίζουν το ποδόσφαιρο «συναισθηματική πληγή» ή «χολέρα του ντελίριου». Όμως ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι πρόκειται για το ωραιότερο σπορ-θέαμα, χωρίς να αγνοεί τα προβλήματά του. Προβλήματα, τα οποία χειροτερεύουν από την παγκοσμιοποίηση, που εκμεταλλεύεται την οικονομική πλευρά του. Για το φετινό πρωτάθλημα οι σπόνσορες πλήρωσαν περισσότερα από 400 εκατ. ευρώ. Τα δε δικαιώματα για την τηλεόραση και τα κινητά τηλέφωνα πουλήθηκαν σε περίπου 170 χώρες για ένα δισ. ευρώ. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA) απέκτησε έτσι προϋπολογισμό μεγαλύτερο από της Γαλλίας. Οι σπόνσορες με τη σειρά τους γεμίζουν τον πλανήτη με τα προϊόντα-φετίχ τους: παπούτσια, φανέλες, μπάλες, κατασκευασμένα κατά κανόνα στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου από εργάτες που υφίστανται άγρια εκμετάλλευση και τα οποία κατόπιν πουλιούνται χρυσά στις πλούσιες χώρες. Μια φανέλα στην Ευρώπη κοστίζει περίπου 70 ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει μισθό πολλών μηνών για το παιδί-εργάτη που την κατασκευάζει στην Ινδία.

Ignacio Ramonet

¶5. Δεύτερον, είναι πλάνη να υποθέτομε ότι οι εκπληκτικές κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής, για τις οποίες δικαιολογημένα υπερηφανεύεται ο πολιτισμός μας, δεν έχουν καμιάν ουσιαστικήν αξία, επειδή τάχα δεν έκαναν «ευτυχέστερο» τον άνθρωπο – άρα δεν αποτελούν «πρόοδο». «Άχ! τι ωραία που ζούσαν άλλοτε οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες τους, χωρίς το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο» . . Δεν πρέπει, νομίζω, να παίρνομε στα σοβαρά αυτό τον ψευτορομαντισμό της υποκριτικής νοσταλγίας του παρελθόντος. Πρώτα – πρώτα γιατί δογματίζει «εκ του ασφαλούς» και «με το αζημίωτο»: δεν εγνώρισα ακόμη κανένα οπαδό του δόγματος να διακόψει το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του για να ζήσει ευτυχέστερος. Και έπειτα, γιατί είναι τουλάχιστο γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι ζούσαν «καλύτερα» οι άνθρωποι τότε που οι γιατροί καίγανε με πυρωμένο σίδερο τις μολυσμένες πληγές (χωρίς φυσικά, να μεταχειρίζονται αναισθητικά ή αναλγικά φάρμακα) ή που πέθαιναν τα μωρά κατά εκατομμύρια από εντερίτιδα . . . ή τότε που σοφοί και υψηλής ευαισθησίας άνθρωποι καταδέχονταν να θεωρούν τη δουλεία αναπόφευκτη, επειδή έπρεπε να μένουν ώρες και δυνάμεις σ’ αυτούς και στους οικείους των ελεύθερες για να διαβάζουν και να ψυχαγωγούνται. . .ή τότε που η ανάγνωση και η γραφή ήταν προνόμιο των ολίγων και των «ισχυρών» και ο μεγάλος αριθμός έπρεπε να πιστεύει μοίρα του αδυσώπητη να μένει εσαεί βυθισμένος στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος. Έχομε άραγε όλοι συνειδητοποιήσει τις τεράστιες προόδους που έχει πραγματοποιήσει στα μέσα και στον τρόπο της ζωής μας αυτός ο πολιτισμός που τον αποκαλούμε με περιφρόνηση «απλώς τεχνικό»; Ιδού μια λεπτομέρεια διατυπωμένη με αριθμούς που αξίζει να τη σκεφτούμε πολύ: Στο Λίβερπουλ (της Μεγ. Βρετανίας) ο μέσος όρος ζωής των κατοίκων το 1846 ήταν το 26ο έτος της ηλικίας· στο Μπόστον (των Ηνωμένων Πολιτειών) ο μέσος όρος ήταν πέρσι το 66,7 της ηλικίας. Και δεν είναι μόνο η διάρκεια που μεγάλωσε· έγινε και το ποιόν της ζωής διαφορετικό. Σήμερα ο άνθρωπος των προχωρημένων στον πολιτισμό χωρών έχει άπειρες ευκαιρίες να «εντείνει» και να «υψώσει» (να ευγενίσει με τα αγαθά της παιδείας) τη ζωή του. Να την εκτιμήσει και να τη χαρεί. Ότι ζει «καλύτερα», «ανετότερα», «τελειότερα», «ανθρωπινότερα», δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Είναι άραγε και ευτυχέστερος; Η απάντηση εξαρτάται από το τι ονομάζεται «ευτυχία». Θα αναγνωρίσετε πάντως ότι όταν πεθαίνει κανείς πολύ νέος, αφού έχει ζήσει μια περιορισμένη, κουτή και τυραννισμένη ζωή – δεν προλαβαίνει τουλάχιστο να ευτυχήσει.

Ευάγγελος Παπανούτσος

¶6. Οι κλιματικές αλλαγές στη Γη και ειδικότερα η εμφάνιση του φαινομένου του θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερου πρασίνου στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, σημειώθηκε υπερανάπτυξη στα φυτά κατά 6% στις τροπικές περιοχές, καθώς και τα ψηλότερα σημεία στο Βόρειο Ημισφαίριο να κερδίζουν το 80% αυτής της αύξησης. Μάλιστα, οι εν λόγω αλλαγές συνέβαλαν τα τελευταία 20 χρόνια σε υπερευδοκίμηση των φυτών σε περιοχές όπου ως τότε ήταν πολύ δύσκολη, ή και αδύνατη, η ανάπτυξή τους. Το διοξείδιο του άνθρακος, η μείω­ση των νεφών που επέτρεψαν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι οι βασικοί παράγοντες της εκδήλωσης του φαινομένου. «Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι ο Αμαζόνιος, που απορρόφησε το 40% της αύξησης. Τα τροπικά δάση του ποταμού πλήττονται, μεν, από την αποψίλωση περιμετρικά αλλά στο εσωτερικό υπήρξε πολύ μεγάλη ανάπτυξη των φυτών» δή­λωσε στο CNN η Ραμακρίσνα Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μο­ντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. [...]

Από τον Τύπο

¶7. Ο  άνθρωπος  σήμερα,  ή  καλύτερα  η  ύπαρξη  του  ανθρώπου  έχει  διχοτομηθεί, έχει  σχιστεί στα  δύο  και  ανάμεσα  σ’αυτά  τα διχοτομημένα  της  ύπαρξής  της  υπάρχει  ένα χάος,  που  βρίσκεται  ανάμεσα  στην  εξωτερικά  αναπτυγμένη  τελειότητα  και  την  εσωτερική  αδυναμία  και  πτώχευση  του  ανθρώπου. Από  το  χάσμα  αυτό ανεβαίνει  ο  φόβος  και η  αγωνία  που  επισκιάζουν  κατά  αινιγματώδη  τρόπο  τον  κόσμο  των χιλίων  ασφαλειών.

Ιωάννης Ξηροτύρης

¶8. [...] Θα υποστηρίξω ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου διαθέτουν καθολική αξία και δεσμευτικότητα γιατί από πουθενά δεν έχει διατυπωθεί κάποιο πειστικό επιχείρημα που να θίγει τον κανονιστικό τους πυρήνα. Με άλλα λόγια, τα δικαιώματα του ανθρώπου θα πλήττονταν μόνο στην περίπτωση που κάποιος κατόρθωνε να μας πείσει για την καρδιά του ζητήματος: για το ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αξία, για το ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι παντού άξια σεβασμού. Όσο λοιπόν κανείς δεν έχει κατορθώσει να μας πείσει με αυτόν τον τρόπο για την απαξία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όλα τα άλλα είναι είτε υπεκφυγές είτε παρανοήσεις είτε αντιφάσεις είτε ενσυνείδητη παραδοξολογία. Μια παραδοξολογία που κάνει τη σύγχρονη ακαδημαϊκή μόδα να εμφανίζεται ως φιλοπαιγμοσύνη ­ αλλά εν ου παικτοίς.

Παύλος Σούρλας

¶9. Μέσα όμως σ' αυτό το μεταβατικό και ρευστό τοπίο λάμπει η ελπίδα ότι ο άνθρωπος θα τιθασεύσει τον εαυτό του και θα χρησιμοποιήσει τη νέα γνώση για να ζεσταθεί και όχι να αυτοπυρποληθεί. Αυτή η ελπίδα ξεπηδά μέσα από τις άπειρες προσπάθειες ερευνητών και στοχαστών, διανοουμένων και απλών πολιτών που βλέπουν μιαν άλλη κοινωνία να αναδύεται τελικά και να υπερνικά κάθε «προκρούστεια» προσπάθεια.

Σταμάτης Αλαχιώτης

¶10. O πόλεμος άρχισε να χάνει ένα μέρος από την ομορφιά του από τότε που άνθρωπος μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέμαχα με τα εκηβόλα όπλα. Ήδη κατά την πρώτη παγκόσμια σύρραξη οι πολεμιστές που αδρανούσαν μέσα στα χαρακώματα της Ανατολικής Γαλλίας, μέσα στη λάσπη, αυτοί οι τυφλοπόντικοι, οι τρωγλοδύτες, νοσταλγούσαν ένα θάνατο, που θα είχε κάποια ευγενικότερη όψη και θρηνούσαν την απώλεια του προσωπικού ηρωισμού. Το άτομο το έχει αντικαταστήσει η μάζα, αυτός ο φοβερός πολτός.

Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος

¶11. Στο πλαίσιο της κοινωνίας της αφθονίας ιδιαίτερα οδυνηρές είναι οι ψυχολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο. Η κατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός, με άλλα λόγια ο άνθρωπος ζει για να καταναλώνει. Η αληθινή ευχαρίστηση της χρήσης παίρνει δευτερεύουσα θέση σε σύγκριση με την ίδια την πράξη της αγοράς του καινούργιου και μοντέρνου. Αποσκοπώντας στα υλικά αγαθά ο άνθρωπος απευαισθητοποιείται, ενώ μέσω της υπερεντατικοποίησης της εργασίας αναζητά το μέγιστο κέρδος, οπότε ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται και η πηγαία απόλαυση εξανεμίζεται. Η κορυφαία αγωνία σήμερα είναι η απόκτηση και διατήρηση των υλικών αγαθών, οδηγώντας τα άτομα που δεν είναι σε θέση να αποκτήσουν τον υλικό πλούτο στην απογοήτευση, στα συναισθήματα μειονεξίας, στο άγχος, στη νεύρωση και στην ψυχολογική φθορά. Σε αυτές τις συνθήκες υποδούλωσης στα αγαθά, ο σύγχρονος άνθρωπος αδυνατεί να βιώσει την πραγματική ευτυχία...

 ©Πένη Αποστολοπούλου