Ν.Ε.Γ. Β΄ Γυμνασίου - Ενότητα 1η - Σχόλια στα εισαγωγικά κείμενα

Κείμενο 1 [Στις δύσκολες περιοχές του δάσους]

Τα παιδιά για πρώτη φορά θα κατασκήνωναν μέσα στο δάσος για τρεις εβδομάδες. Σκοπός τους ήταν να έρθουν σε επαφή με τη φύση, για να μάθουν τα μυστικά του δάσους και να προσπαθήσουν να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες και τους κινδύνους που καραδοκούν εκεί, έχοντας για βοήθεια μόνο τις οδηγίες και τις συμβουλές του εθελοντή της Δασικής Υπηρεσίας. Ήθελαν, λοιπόν, αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τις συνηθισμένες εκδρομές τους, όχι απλά να διασκεδάσουν, αλλά να γνωρίσουν το φυσικό τρόπο ζωής, για να καταλάβουν ότι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της φύσης, βιώνοντας αυτή τη στενή σχέση. Γι’ αυτό είχαν αποφασίσει να ζήσουν μια πραγματική περιπέτεια μέσα στη φύση, να εξερευνήσουν το Φαράγγι του Διαβόλου, που ήταν «μια απ’ τις πιο δύσκολες περιοχές του δάσους».

Μάλιστα, η εκδρομή θα γινόταν κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες με τον άνεμο να λυσσομανά και να δυσχεραίνει το περπάτημά τους. Μαζί τους δε θα έπαιρναν ούτε φαγητό ούτε νερό, για να μάθουν να βρίσκουν μόνα τους την τροφή τους στο δάσος, να μάθουν δηλαδή να επιβιώνουν στη φύση, αναζητώντας και αντλώντας τα αγαθά που εκείνη προσφέρει απλόχερα, όπως έκαναν οι πρωτόγονοι. Κι ούτε πυξίδα θα έπαιρναν μαζί τους, αλλά θα προσανατολίζονταν σαν πραγματικοί «ιχνηλάτες», με άλλα λόγια αναγνωρίζοντας τα σημάδια που αφήνει η φύση πάνω στα δέντρα.

Ο Νικόλας είχε μάθει να βρίσκει τα σημεία του ορίζοντα χωρίς να χρησιμοποιεί πυξίδα, παρατηρώντας τις φλούδες στους κορμούς των δέντρων. Είχε μάθει από το Στέφανο ότι η πλευρά του κορμού της λεύκας που βλέπει προς τον βορρά είναι πάντα «σκληρή, άγρια και σκασμένη». Βρίσκοντας τον βορρά είναι εύκολο να βρεθούν τα υπόλοιπα σημεία του ορίζοντα. Εξάλλου, κάπως έτσι λειτουργεί και η πυξίδα. Ο Νικόλας χρησιμοποίησε τη γνώση του, για να προσανατολιστεί η ομάδα και να μη χάσει το δρόμο της επιστροφής.

Κείμενο 2 [Η μουσική γλώσσα του Ομήρου]

Για τους κατοίκους της επαρχίας ο ερχομός κάποιου ξένου τόσο στο κέντρο όσο στα περίχωρα αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό γεγονός. Έτσι, μόλις κάθισε ο Σλήμαν στα χωράφια του Λαέρτη, οι χωρικοί μαζεύτηκαν γύρω του και, γεμάτοι περιέργεια, άρχισαν να τον καταιγίζουν με ερωτήσεις. Ο Σλήμαν, αντί να τους εξηγήσει το σκοπό της επίσκεψής του στα μέρη τους, σκέφτηκε πως το καλύτερο που είχε να κάνει ήταν να διαβάσει μεγαλόφωνα τους στίχους 205 ως 412 της ραψωδίας ω και να τους τους μεταφέρει λέξη προς λέξη στα νέα ελληνικά. Η ανάγνωση των γεμάτων μουσικότητα στίχων της Οδύσσειας συγκίνησε πολύ τους χωρικούς, οι οποίοι, αφουγκραζόμενοι τη γλώσσα των προγόνων τους, ταυτίστηκαν με τους ομηρικούς ήρωες. Όσο προχωρούσαν στα χωράφια και ο Σλήμαν τούς διάβαζε για τα βάσανα που είχε περάσει ο βασιλιάς Λαέρτης σε κάθε σημείο της περιοχής εκείνης, αλλά και για τη μεγάλη του χαρά, όταν ξαναβρήκε μετά από είκοσι χρόνια τον αγαπημένο του γιο, τον Οδυσσέα, που λόγιζε νεκρό, όλοι συγκινήθηκαν και δάκρυσαν. Μάλιστα η χαρά τους ήταν τόσο μεγάλη που αγκάλιασαν τον Σλήμαν και, συνοδεύοντάς τον θριαμβευτικά μέχρι την πόλη, επέμεναν να τον φιλοξενήσουν. Η γενναιοδωρία των χωρικών ήταν έκφραση ευγνωμοσύνης και ανταπόδοση για τη χαρά και τη συγκίνηση που τους έδωσε.

Η πράξη αυτή του μεγάλου αρχαιολόγου δείχνει ότι αυτός αναγνωρίζει την ανεκτίμητη αξία των ομηρικών επών και είναι σίγουρος πως αυτά εξακολουθούν να συγκινούν τους σημερινούς ανθρώπους – ακόμα κι αν αυτοί είναι χωρικοί δίχως ιδιαίτερες γνώσεις – όπως ακριβώς συγκινούσαν τους ανθρώπους στην αρχαιότητα. Χωρίς να έχει καμιά αμφιβολία για την ενότητα και συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, διαβάζει τους στίχους στα αρχαία ελληνικά και τους μεταφράζει, δίνοντας την ευκαιρία στους χωρικούς να απολαύσουν και να γοητευτούν από τη μουσική γλώσσα του Ομήρου και να βιώσουν το νόημα των στίχων του χωρίς φιλολογικές ερμηνείες ή άλλες επισημάνσεις.

Στους στίχους 205-412 της ραψωδίας ω της Οδύσσειας η περιγραφή είναι ζωηρή και προξενεί μεγάλη συγκίνηση. Ο Οδυσσέας επισκέπτεται το φτωχικό σπίτι στο οποίο ζει με μεγάλες στερήσεις ο πατέρας του, ο Λαέρτης. Αρχικά, ο Οδυσσέας παριστάνει ότι είναι ένα αρχοντόπουλο, αργότερα όμως, μην μπορώντας να αντέξει την πίκρα και τον πόνο του πατέρα του, του αποκαλύπτει την ταυτότητά του. Η σκηνή της αναγνώρισης είναι ιδιαίτερα συγκινητική και επενεργεί στην ψυχή των χωρικών με ακόμη πιο δραματικό τρόπο, καθώς η ανάγνωση των στίχων συνδυάζεται με τη μουσική γλώσσα του Ομήρου και πραγματοποιείται ακριβώς σε αυτά τα χωράφια στα οποία ζούσε ο Λαέρτης. Η συναισθηματική φόρτιση είναι έντονη και ο Σλήμαν μοιάζει σαν να σκηνοθετεί μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές της Οδύσσειας.

Κείμενο 3 [Ελλάδα είναι οι άνθρωποι]

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα γνωρίσματα των Ελλήνων και ίσως το σπουδαιότερό τους προτέρημα είναι η φιλοξενία, που τους διέκρινε στην αρχαιότητα. Η αρετή της φιλοξενίας αποτυπώνεται και διασώζεται στα έπη του Ομήρου, όπου περιγράφονται ποικίλες σκηνές εγκάρδιας υποδοχής ξένων στα σπίτια των ανθρώπων. Επειδή συχνά οι ολύμπιοι θεοί έπαιρναν ανθρώπινη μορφή και επισκέπτονταν τους ανθρώπους για διάφορα ζητήματα, εκείνοι, υπολογίζοντας πάντοτε το ενδεχόμενο να έχει ο ξένος θεϊκή προέλευση, του συμπεριφέρονταν σαν να είναι ιερό πρόσωπο (: η παραβίαση των αρχών της φιλοξενίας συνιστούσε ύβρη και επέφερε την τιμωρία των θεών). Σύμφωνα μάλιστα με τη συνήθεια της εποχής και το τυπικό της φιλοξενίας, οι άνθρωποι πρόσφεραν στον ξένο κάθε περιποίηση πριν ζητήσουν να μάθουν την ταυτότητά του και το σκοπό της επίσκεψής του.

Ωστόσο, η σημερινή πραγματικότητα απέχει πολύ από τις ομηρικές περιγραφές. Όσοι ζουν και εργάζονται στις τουριστικές περιοχές αγνοούν την ουσία της φιλοξενίας. Άλλοι είναι Έλληνες που, αν και καυχώνται για την καταγωγή τους, δεν συντηρούν τις αξίες του ελληνικού πολιτισμού και άλλοι – οι περισσότεροι – είναι ξένοι που κερδίζουν τα χρήματα των διακοπών τους, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους στους επισκέπτες. Καθώς ο επισκέπτης περιστοιχίζεται από δεκάδες ξένους, καθώς έρχεται αντιμέτωπος με ξενόφερτα προϊόντα, ξενόφερτους τρόπους διασκέδασης, ξενόφερτη κουζίνα, ξενικές επιγραφές και γίνεται αποδέκτης μιας γλώσσας που δεν είναι ελληνική, ξεχνάει ότι βρίσκεται στην Ελλάδα. Με λίγα λόγια, στα τουριστικά μέρη η ελληνική παράδοση και φυσιογνωμία θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους, η έννοια της φιλοξενίας έχει αλλοιωθεί και τίποτε δε θυμίζει Ελλάδα.

Η ελληνική ταυτότητα ζει ακόμα, αλλά μακριά από τις τουριστικές περιοχές· ζει μέσα στους ανθρώπους της. Γνήσιοι Έλληνες που φέρουν ανόθευτα τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού υπάρχουν, αλλά είναι δύσκολο να τους ανακαλύψει κανείς. Οι επισκέπτες μπορούν να αναζητήσουν τους «αυθεντικούς Έλληνες» μακριά από τις περιοχές εκείνες όπου ξένα στοιχεία έχουν εισχωρήσει, για να εξυπηρετηθεί η πλαστή ανάγκη των κατοίκων για μεγαλύτερο και εύκολο πλουτισμό μέσω του τουρισμού.

Κείμενο 4 [Προγραμματίζοντας ένα ταξίδι: Αστυπάλαια]

Στο κείμενο παρέχονται πληροφορίες για την τοπική κουζίνα και μαγαζιά με σπάνια αντικείμενα, ξεχωριστά σημεία του νησιού που πρέπει να γνωρίσει ο επισκέπτης, τη λαογραφία και τα έθιμα, τη διαμονή, τις παραλίες του νησιού, τα αξιοθέατα, τα μουσεία και τα μνημεία, καθώς και για τις σημαντικότερες εκδηλώσεις. Ειδικότερα οι παραλίες περιγράφονται με πολύ ζωηρό και παραστατικό τρόπο με την επιστράτευση ποιητικών εκφράσεων και εξαιρετικών επιθέτων, που παρακινούν το δέκτη να επισκεφτεί το νησί.

©Πένη Αποστολοπούλου