Αρχαία Ελληνικά Λυκείου - Ασκήσεις για τους ονοματικούς τύπους του ρήματος

Εντοπίστε και χαρακτηρίστε συντακτικά τους ονοματικούς τύπους του ρήματος:

1. Οἱ ἄνδρες οἴοντοι δεῖν ἰέναι ὡπλισμένοι.
2. Ἔπεμψεν ἄνδρα εἰπεῖν ταῦτα.
3. Πάντες ὀλίγου δεῖν ἀπώλοντο.
4. Πάντες ὑμεῖς ὡς ἀπλῶς εἰπεῖν, γιγνώσκετε τἀληθῆ.
5. Ἀγησίλαος διά τό φιλόπονος εἶναι ἐθαυμάζετο.
6. Τοῖς πλουσίοις ἐγχωρεῖ τῶν ἀνθρώπων ὑβριστές εἶναι.
7. Τό ἀμαρτάνειν ἀνθρώπινόν ἐστι.
8. Οὐχ ἱκανός εἰμί φίλον ὡφελῆσαι.
9. Οἱ στρατιῶται ἤρξαντο τοῦ διαβαίνειν.
10. Τούτῷ διαφέρει ἄνήρ τῶν ἄλλων ζῴων, τῷ τιμῆς ὁρέγεσθαι.
11. Λύσανδρος ἁθροίσας τούς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περί τῶν αἰχμαλώτων.
12. Πολιτεία ἐστίν ἡ βουλευομένη περί ἁπάντων.
13.  Πείθου τοῖς νόμοις τοῖς ὑπό τῶν βασιλέων κειμένοις.
14. Οἱ βουλόμενοι στρατιῶται δύνανται οἲκαδε νῦν ἀπιέναι.
15. Πολλοί τῶν ἐνθάδε εἰρηκότων ἐπαινοῦσι τόν προσθέντα τῷ νόμῳ τόν λόγον τόνδε.
    
16. Ἡδέως δέ ταῦτα καί Ναυκλείδας, ἒφορος ὢν, ἢκουσεν.
17. Διά τί γιγνώσκων ὁ ἂνθρωπος τά κακά ὃτι κακά ἐστι, ὃμως αὐτά ποιεῖ;
18. Κῦρος ἃτε παῖς ὢν φιλόκαλος καί φιλότιμος ἣδετο τῇ στολῇ.
19. Οἱ πλεῖστοι ἡμῶν ὁλοφύρονται τάς ἐν τῇ νεότητι ἡδονάς ποθοῦντες καί ἀγανακτοῦσι ὡς μεγάλων τινῶν ἀπεστερημένοι.
20. Οἱ Λακεδαιμόνιοι προσβαλόντες τῇ πόλει αἱροῦσι κατά κράτος.
21. Ἑπτά ἡμέρας διετέλεσαν μαχόμενοι.
22. Καίπερ τούτων οὕτως ἐχόντων, ὅμως ἐρῶ πρός ὑμᾶς.
23. Ἐλθόντων τῶν πρέσβεων, μετά ταῦτα ἐβουλεύοντο.
24. Οἱ πεμφθέντες ὑπό Δαρείου τήν Ἑλλάδα πορθήσοντες ἀποβάντες εἰς Μαραθῶνα καί συμφοραῖς περιπεσόντες οἴχονται φεύγοντες ἐκ τῆς Ἑλλάδος.
25. Κατηγοροῦσί τινες ἡμῶν ὡς οὐκ ὀρθῶς βουλευομένων.
26. Ἀνίσταταί τις τοῦ Ξενοφῶντος κατηγορήσων.
27. Ἀναβαίνει οὖν Κῦρος λαβών Τισσαφέρνην ὡς φίλον.
28. Ἐπῆλθον βοῇ χρώμενοι.
29. Βοηθησάντων ὑμῶν, πόλιν προθύμως προσλήψεσθε.
30. Οὐκ ἒστιν ἡμῖν μή νικῶσι σωτηρία.
31. Ἂρξομαι ἀπό τῆς ἰατρικῆς λέγων.
32. Ἀπείρηκα βαδίζων καί τρέχων.
33. Ἀγησίλαος ἣδετο τιμώμενος ὑπό τῶν στρατιωτῶν.
34. Οἱ ἐμοί πρόγονοι οὐδέποτε ἐπαύσαντο τήν πατρίδαν εὐεργετοῦντες.
35. Πατρικός ἡμῖν φίλος τυγχάνεις ὢν.
36. Ἀθηναῖοι περιεώρων τήν χώραν ὑπό τῶν Μήδων πορθουμένην.
37. Τοῦτο οὐκ αἰσχύνομαι λέγων.
38. Δημοσθένης ἒχαιρεν ἀκούων ταῦτα.
39. Μένων ὁ Θετταλός δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν πλουτεῖν ἰσχυρῶς.
40. Ὁ γελωτοποιός κλαίων ἐφαίνετο.

©Πένη Αποστολοπούλου

Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου - Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι - Ξενοφώντος, Ελληνικά, Βιβλ. 2, Κεφ. 2, § 16-23, Ερμηνευτικά σχόλια

§ 16-17

Η Αθήνα, πολιορκημένη από στεριά και θάλασσα, ζει ερεβώδεις στιγμές, καθώς τα λιγοστά της τρόφιμα τελειώνουν. Ενώ βρίσκεται σε αδιέξοδο, αρχίζει να ατενίζει την ιδέα της συνθηκολόγησης. Το μεγάλο της άχθος είναι η προοπτική της κατεδάφισης των Μακρών Τειχών σε περίπτωση ανακωχής. Την κρίσιμη στιγμή εμφανίζεται ο Θηραμένης και αυτοπροτείνεται να επισκεφτεί προσωπικά το Λύσανδρο, για να διερευνήσει τις προθέσεις των Λακεδαιμονίων: επιμένουν εκείνοι στην κατεδάφιση ή ζητούν απλές εγγυήσεις υποταγής;

Ο Θηραμένης στέλνεται τελικά στο Λύσανδρο για διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, χρονοτριβεί κοντά του, παρατείνοντας εσκεμμένα την επιστροφή στην Αθήνα για περισσότερο από τρεις μήνες: μεθόδευε μαζί με το Λύσανδρο να μην επιστρέψει στην πόλη παρά μόνο αφού εξαντληθούν τα τρόφιμα, οπότε και η Αθήνα θα υπέκυπτε χωρίς όρους σε ό,τι της ζητούσαν οι Λακεδαιμόνιοι.

Όταν τον τέταρτο μήνα επιστρέφει στην Αθήνα, διατείνεται ότι ήταν αιχμάλωτος του Λυσάνδρου! Τις προθέσεις των Λακεδαιμονίων δεν κατόρθωσε τελικά να ιχνηλατήσει, λόγω της αναρμοδιότητας του Λύσανδρου να διαπραγματευθεί μαζί του την ειρήνη. Ο Σπαρτιάτης ναύαρχος εντούτοις του συνέστησε να στείλει η Αθήνα πρεσβεία στη Σπάρτη. Εκλέγεται και πάλι ο ίδιος, μαζί με άλλους εννιά, να μεταβεί στη Σπάρτη πρεσβευτής με απεριόριστες αρμοδιότητες.

§ 18-19

Ο Λύσανδρος στο μεταξύ στέλνει στους εφόρους εμπιστευτική αποστολή, για να τους μεταβιβάσει την απάντηση που έδωσε στο Θηραμένη. Στην αποστολή συμμετέχει κι ένας Αθηναίος εξόριστος ολιγαρχικός, ο Αριστοτέλης, πρόθυμος να εξυπηρετήσει μάλλον τα συμφέροντα της Σπάρτης παρά της πατρίδας του.

Η αθηναϊκή πρεσβεία φτάνει στη Σελλασία, κοντά στη Σπάρτη, και δηλώνει ότι είναι πλήρως εξουσιοδοτημένη να συζητήσει τους όρους της ειρήνης. Τότε οι έφοροι τους καλούν επίσημα σε συνέδριο στη Σπάρτη, στο οποίο συμμετέχουν και αντιπρόσωποι των συμμάχων των Λακεδαιμονίων.

Στο συνέδριο οι αντιπρόσωποι αυτοί, ιδιαίτερα οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι, ζητούν τον αφανισμό της πόλης της Αθήνας. Οι μεν Κορίνθιοι επειδή στη διένεξή τους με τους Κερκυραίους ηττήθηκαν, αφού οι Αθηναίοι είχαν βοηθήσει τους δεύτερους, αλλά και γιατί με το «Μεγαρικό ψήφισμα» το εμπόριό τους είχε υποστεί βαρύ πλήγμα· οι δε Θηβαίοι, γιατί η Αθήνα, με την έναρξη του πολέμου, επενέβη στην εισβολή τους στις Πλαταιές, αλλά και επειδή οι Θηβαίοι είχαν επανειλημμένα κατηγορηθεί για το γεγονός ότι είχαν στο παρελθόν μηδίσει.

§ 20-21

Η Σπάρτη όμως συνειδητά αρνείται να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των συμμάχων της, θυμίζοντας τη μεγάλη συνεισφορά της Αθήνας στους Μηδικούς πολέμους. Αποδέχονται λοιπόν την ειρήνη με τους όρους:

- Να κατεδαφίσουν τα Μακρά Τείχη. 

- Να παραδώσουν όλα τα πλοία τους (εκτός από τα δώδεκα πλοία του Κόνωνα που είχαν καταφύγει στην Κύπρο).

- Να επαναφέρουν τους εξόριστους ολιγαρχικούς στην πόλη.

- Να υποχρεούνται να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες στις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις.

§ 22-23

Χωρίς άλλες αντοχές και γεμάτοι αγωνία, οι Αθηναίοι περικυκλώνουν την πρεσβεία που μόλις έχει επιστρέψει με τους όρους της ειρήνης. Οι όροι ανακοινώνονται την επόμενη μέρα στην εκκλησία του δήμου, κάμπτονται κάποιες αντιρρήσεις και τελικά γίνονται αποδεκτοί. Ο Λύσανδρος φθάνει στον Πειραιά, οι εξόριστοι είναι καθ’ οδόν για την πατρίδα και τα Μακρά Τείχη γκρεμίζονται μετά μουσικής, σαν να γιορτάζουν οι Αθηναίοι την πρώτη μέρα της ελευθερίας τους: το τέλος του πολέμου και τη διάλυση της αθηναϊκής ηγεμονίας.

©Πένη Αποστολοπούλου

Ν.Ε.Γ. Β΄ Γυμνασίου - Ενότητα 2η - Τα είδη των συνθέτων

• Σύνθεση ονομάζεται η διαδικασία σχηματισμού μιας νέας λέξης από δύο ή περισσότερες άλλες λέξεις.

• Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να συνθέσουν τη νέα λέξη λέγονται συνθετικά.

• Το πρώτο μέρος της νέας λέξης λέγεται πρώτο (α΄) συνθετικό και το δεύτερο μέρος δεύτερο (β΄) συνθετικό.

• Η νέα λέξη που σχηματίζεται με τη διαδικασία της σύνθεσης ονομάζεται σύνθετη λέξη ή σύνθετο, π.χ:

                              κρασί              +          ποτήρι            =        κρασοπότηρο

                        α΄ συνθετικό         β΄ συνθετικό         σύνθετη λέξη ή σύνθετο

Η σημασία των συνθέτων

• Τα σύνθετα, ανάλογα με τη σχέση του πρώτου με το δεύτερο συνθετικό, χωρίζονται σε:

α. Παρατακτικά: τα δύο συνθετικά είναι ισοδύναμα (δηλαδή ουσιαστικό + ουσιαστικό, επίθετο + επίθετο, ρήμα + ρήμα, επίρρημα + επίρρημα) και παρατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο:

                            αλάτι                 +          πιπέρι               =         αλατοπίπερο

                        κίτρινος              +         μαύρος               =       κιτρινόμαυρος

                        πηγαίνω             +        έρχομαι               =      πηγαινοέρχομαι

                          βόρεια               +         δυτικά                  =        βορειοδυτικά                  

                     α΄ συνθετικό         β΄ συνθετικό         σύνθετη λέξη ή σύνθετο

β. Προσδιοριστικά: το πρώτο συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο:

                             πόνος              +        κεφάλι            =        πονοκέφαλος

                              άγριο              +         κεράσι            =        αγριοκέρασο

                              σιγά                +           καίω               =           σιγοκαίω

                              κατά               +         κίτρινος          =        κατακίτρινος

                      α΄ συνθετικό         β΄ συνθετικό         σύνθετη λέξη ή σύνθετο

γ. Κτητικά: τα κτητικά σύνθετα μπορούν να αποδοθούν με τη φράση «εκείνος που έχει». Το β΄ συνθετικό είναι πάντοτε ουσιαστικό:

                             μεγάλο           +          σώμα              =        μεγαλόσωμος

                            κόκκινο           +            γένι               =      κοκκινογένης

                             μικρή              +          ψυχή               =        μικρόψυχος

                     α΄ συνθετικό         β΄ συνθετικό         σύνθετη λέξη ή σύνθετο

δ. Αντικειμενικά: το ένα συνθετικό είναι ουσιαστικό και το άλλο ρήμα. Το ουσιαστικό λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος (κάποτε και ως υποκείμενο):

                              ξύλο                +         κόβω               =         ξυλοκόπος

                             δέντρο             +       φυτεύω             =     δεντροφύτευση

                             ήλιος                +     βασίλευω           =      ηλιοβασίλεμα

                     α΄ συνθετικό         β΄ συνθετικό         σύνθετη λέξη ή σύνθετο

Η μορφή των συνθέτων: το συνδετικό φωνήεν

• Συνδετικό φωνήεν ονομάζεται το -ο- που εμφανίζεται ανάμεσα στο θέμα του α΄συνθετικού (όταν αυτό είναι κλιτό) και στο β΄συνθετικό (όταν αυτό αρχίζει από σύμφωνο),π.χ. στομάχι + πόνος → στοχόπονος, πείραμα + ζώο → πειραματόζωο.

• Όταν το β΄συνθετικό αρχίζει από φωνήεν (κυρίως α ή ο), συνήθως το συνδετικό -ο- δεν εμφανίζεται, π.χ. γλυκός + ανάλατος → γλυκανάλατος.

• Αλλά έχουμε και: νότιος + ανατολικός → νοτιοανατολικός, υπό + ενότητα → υποενότητα.

Άσκηση: Για κάθε ένα από τα σύνθετα της πρώτης στήλης, γράφω στη δεύτερη και τρίτη στήλη το α΄ και β΄ συνθετικό του αντίστοιχα, ενώ στην τελευταία στήλη τη σημασία του (παρατακτικό, προσδιοριστικό κλπ.).

ΣΤΗΛΗ Α΄               ΣΤΗΛΗ Β΄                        ΣΤΗΛΗ Γ΄                            ΣΤΗΛΗ Δ΄

χαρτοπόλεμος          ..............................          ..............................             ................................

ψωμοτύρι                   ..............................          ..............................             ................................

ποτηρόπανο              ..............................          ..............................             ................................

μεγαλοδύναμος        ..............................          ..............................             ................................

ανεμόμυλος               ..............................          ..............................             ................................

σγουρομάλλης          ..............................          ..............................             ................................

ανεβοκατεβαίνω       ..............................          ..............................             ................................

ασπρόρουχα              ..............................          ..............................             ................................

μερόνυχτα                  ..............................          ..............................             ................................

χασαπομάχαιρο        ..............................          ..............................             ................................

βιβλιοπώλης              ..............................          ..............................             ................................

κοντόχοντρος            ..............................          ..............................             ................................

κρεατοφάγος             ..............................          ..............................             ................................

θαλασσόλυκος          ..............................          ..............................             ................................

στενόμυαλος             ..............................          ..............................             ................................

χαρτοκόπτης            ..............................          ..............................             ................................

μεγαλούπολη            ..............................          ..............................             ................................

σιγοτραγουδώ          ..............................          ..............................             ................................

γλυκόπικρος             ..............................          ..............................             ................................

λαδομπογιά               ..............................          ..............................             ................................

καγκελόπορτα          ..............................          ..............................             ................................

πρωτομαγιά              ..............................          ..............................             ................................

©Πένη Αποστολοπούλου