Τράπεζα Θεμάτων Β΄ Λυκείου - O ρόλος των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνίας - Κείμενο & Περίληψη

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ποια είναι τα σύγχρονα ΜΜΕ και πώς λειτουργούν; Επαρκή συνείδηση του πράγματος δεν έχουμε λόγω του ότι υπάρχει ελλιπής ενημέρωση για τις δυνατότητες και για τον τρόπο λειτουργίας των Μέσων. Γιατί έχουμε ελλιπή ενημέρωση; Διότι δεν αντιλαμβανόμαστε ότι τα ΜΜΕ κινούνται σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι το επίπεδο της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του σύγχρονου ανθρώπου, όπου ο ρόλος τους είναι καθοριστικός. Το δεύτερο επίπεδο είναι η διαμόρφωση της κοινωνικής ευρύτερα και της πολιτικής ζωής ιδιαίτερα, όπου και πάλι τα ΜΜΕ διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο. Δεν πρόκειται περί υπερβολής.

Εμείς οι κοινωνιολόγοι στη δουλειά μας χρησιμοποιούμε ευρύτατα τον όρο «κοινωνικοποίηση», με την έννοια ότι το άτομο από την ώρα που γεννιέται, υπόκειται σε μια σειρά επιρροές του κοινωνικού περιβάλλοντος, που το διαμορφώνουν ως κοινωνικό ον. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι το ανθρώπινο άτομο πρέπει να μάθει να συμβιώνει ως κοινωνικό άτομο. Η κοινωνικοποίηση παλαιότερα γινόταν αποκλειστικά με ενδιάμεσα πρόσωπα: τούς γονείς, τους δασκάλους, τα πρόσωπα γενικότερα του άμεσου κοινωνικού περιβάλλοντος. Σήμερα, τα ΜΜΕ λειτουργούν ως ένας εκ των βασικών συντελεστών κοινωνικοποίησης, που βαθμιαία εκτοπίζει τους παραδοσιακούς φορείς της. Διότι τα ΜΜΕ, κυρίως τα ηλεκτρονικά και πρωταρχικά η τηλεόραση, ασκούν τεράστια επιρροή πάνω στα άτομα. Γιατί αυτή η τεράστια επιρροή; Διότι δεν λειτουργεί το Μέσο σε σχέση με το αριστερό μέρος του εγκεφάλου, που είναι η λογική και η ανάλυση, αλλά επενεργεί απευθείας στο υποσυνείδητο και, επομένως, σε πολύ μεγάλο βαθμό αναιρεί και παραλύει τη λογική λειτουργία του εγκεφάλου.

Αυτή, λοιπόν, είναι η δυναμική της εντύπωσης που έχουν τα ΜΜΕ. Κολοσσιαία δυναμική, η οποία βεβαίως κάνει το άτομο δέσμιο σε επιταγές, που κατασκευάζουν και αυτό ακόμα το κύκλωμα των αναγκών. {...} Πρότυπα και σύμβολα επιτυχίας τα πράγματα, όχι οι ανθρώπινες ποιότητες. Ειδικότερα ως προς τα πρότυπα επιτυχίας. Ποιοι εμφανίζονται ως επιτυχημένοι από τα ΜΜΕ; Οι έχοντες και κατέχοντες, ανεξάρτητα από τον τρόπο, με τον οποίο τα απόκτησαν, όχι βεβαίως οι άνθρωποι, που εκπληρώνουν κάποια αποστολή και προσφέρουν θετικό έργο στην κοινωνία, ούτε, φυσικά, οι πνευματικοί ταγοί. Με τον τρόπο αυτό δε διαμορφώνονται πρόσωπα, αλλά προσωπεία, μάσκες ανθρωποειδών, όχι άνθρωποι. Η λογική της κερδοσκοπικής σκοπιμότητας γίνεται κατευθυντήριος γνώμονας της ζωής και κάθε άλλη λογική θεωρείται ως ουτοπική και «ξεπερασμένη». Το παράδειγμα της χρηματιστηριακής φρενίτιδας στη χώρα μας κατά το πρόσφατο παρελθόν είναι κάτι παραπάνω από αποκαλυπτικό.

Αυτά τα πρότυπα επιτυχίας στηρίζονται και προωθούν την αντίληψη «ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος» και προϋποθέτουν τον εκτοπισμό όλων των αισθημάτων και συναισθημάτων αλληλεγγύης και φιλότητας ανάμεσα σε ανθρώπους. Αυτό συνιστά επάνοδο σε καταστάσεις αγριότητας όπου ελαχιστοποιείται και αυτός ακόμα ο σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή και αυξάνεται κάθετα ο δείκτης της κοινωνικής παθολογίας, από τα ναρκωτικά και τη βία ως το έγκλημα. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι στην τηλεόραση ο έρωτας αποσυνδέεται από την αγάπη και γίνεται σεξισμός, ότι - όπως έχουν αποδείξει σχετικές έρευνες - ένα παιδί επτά ετών στην Αμερική έχει δει στην τηλεόραση τρεισήμισυ χιλιάδες φόνους. Τα ΜΜΕ διαμορφώνουν μια ανθρώπινη προσωπικότητα βασικά απορρυθμισμένη, αν όχι και παθολογική.

Ποια είναι τα σύγχρονα ΜΜΕ και πώς λειτουργούν; Επαρκή συνείδηση του πράγματος δεν έχουμε λόγω του ότι υπάρχει ελλιπής ενημέρωση για τις δυνατότητες και για τον τρόπο λειτουργίας των και όχι με κριτήριο τα συμφέροντα της ολότητας και της κοινωνίας. Από μέσα πληροφόρησης γίνονται αγωγοί παραπληροφόρησης. Από μέσα διαφύλαξης των ατομικών ελευθεριών και των κοινωνικών δικαιωμάτων γίνονται όργανα καταστολής της ανθρώπινης σκέψης, όργανα αποβλάκωσης και χειρισμού ενός ανθρώπινου πολτού, που έντεχνα κατασκευάζουν. Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο δεν υπηρετούν τη Δημοκρατία, αλλά την υπονομεύουν σε όλα τα μέτωπα, και τούτο διότι η Δημοκρατία προϋποθέτει τον ελεύθερα σκεπτόμενο πολίτη, όχι τον παθητικοποιημένο χειραγωγούμενο ανθρωπάκο.

Β. Φίλιας, (2002). Κοινωνιολογικές Παρεμβάσεις. Αθήνα: Παπαζήση, 137 -139 (διασκευή). 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο μελετητής αναφέρεται στον καθοριστικό ρόλο που ασκούν τα ΜΜΕ στην κοινωνία. Αρχικά, επισημαίνει ότι η πλημμελής γνώση για τον τρόπο λειτουργίας τους πηγάζει από την αδυναμία συνειδητοποίησης της επίδρασής τους στη διαμόρφωση αφενός της προσωπικότητας και αφετέρου της κοινωνίας. Έπειτα, εστιάζοντας στον όρο «κοινωνικοποίηση», υπογραμμίζει ότι τα ΜΜΕ, έχοντας αντικαταστήσει τους παραδοσιακούς φορείς, αποτελούν σήμερα το βασικό παράγοντα διάπλασης του κοινωνικού όντος, επενεργώντας στο υποσυνείδητο. Έτσι, υποδουλώνουν τον άνθρωπο στις υλικές ανάγκες που επιβάλλουν, προβάλλοντας αρνητικά πρότυπα «επιτυχίας», τα οποία καλλιεργούν τη βία και την παθογένεια. Τέλος, καταλήγει ότι τα ΜΜΕ αποτελούν όργανα παραπληροφόρησης και χειραγώγησης, υπονομεύοντας έτσι τη δημοκρατία.  

 ©Πένη Αποστολοπούλου

Αρχαία Ελληνικά Λυκείου (άγνωστο) - Δημοσθένους, "Κατά Ἀριστογείτονος Β΄" (26, 1-3)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο ρήτορας, έχοντας ήδη αποδείξει την ενοχή του Αριστογείτονα αναφορικά με την περιφρονητική του στάση απέναντι στους νόμους της πόλης, θίγει σε πολλά σημεία του λόγου αυτού, που αποτελεί δευτερολογία, άλλα θεωρητικότερα ζητήματα.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ὅτι μὲν τοίνυν καὶ ὀφείλει τῷ δημοσίῳ Ἀριστογείτων οὑτοσὶ καὶ οὐκ ἔστιν ἐπίτιμος, καὶ οἱ νόμοι διαρρήδην ἀπαγορεύουσιν μὴ ἐξεῖναι λέγειν τοῖς τοιούτοις, φανερῶς ἐπιδέδεικται, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι. δεῖ δ’ ὑμᾶς ἅπαντας μὲν ἀπείργειν καὶ κωλύειν τοὺς παρανομοῦντας, πολὺ δὲ μάλιστα τοὺς ἐν ταῖς ἀρχαῖς ὄντας καὶ τοὺς πολιτευομένους· διὰ γὰρ τούτους τὰ κοινὰ καὶ βλάπτεσθαι πέφυκεν, ἐὰν ὦσι φαῦλοι, καὶ τὰ μέγιστα πάλιν ὠφελεῖσθαι, ἐὰν ὦσιν ἐπιεικεῖς καὶ θέλωσιν ἐμμένειν τοῖς νόμοις. ὡς ἐὰν ἅπαξ δῶτε τοῖς ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἐγχειροῦσί τι πράττειν τὸ παρανομεῖν καὶ καταφρονεῖν τῶν ὡρισμένων δικαίων, ἀναγκαῖόν ἐστιν ἅπαντας ἀπολαύειν τοὺς μετέχοντας τῆς πόλεως. ὥσπερ γὰρ τῶν ἐν ταῖς ναυσὶν ἁμαρτημάτων ἃ συμβαίνει περὶ τοὺς πλοῦς, ὅταν μὲν τῶν ναυτῶν τις ἁμάρτῃ, βραχεῖαν τὴν βλάβην ἤνεγκεν, ὅταν δ’ ὁ κυβερνήτης ἀποσφαλῇ, κοινὴν τὴν ἀτυχίαν ἅπασι τοῖς ἐμπλέουσι παρεσκεύασεν, ὡσαύτως τὰ μὲν τῶν ἰδιωτῶν ἁμαρτήματα οὐκ εἰς τὸ πλῆθος, εἰς δ’ αὐτοὺς ἤνεγκε τὰς βλάβας, τὰ δὲ τῶν ἀρχόντων καὶ πολιτευομένων εἰς ἅπαντας ἀφικνεῖται. 

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ἐπίτιμος = ο έχων πολιτικά δικαιώματα

διαρρήδην = ρητά, κατηγορηματικά

ἀπείργω (+αιτ.) = παρεμποδίζω, απομακρύνω

πέφυκεν (απρόσ.) = είναι φυσικό, συμβαίνει

ἐπιεικής = δίκαιος, πρέπων, τίμιος

ἃπαξ = μία μόνο φορά

ἐγχειρέω -ῶ = επιχειρώ, αναλαμβάνω

δίδωμι + δτκ. + απαρ. = επιτρέπω, δίνω δικαίωμα σε κπ να...

ἀπολαύω = απολαμβάνω, έχω ωφέλεια από κτ

φέρω τήν βλάβην = προξενώ ζημιά

ἀποσφάλλω = σφάλλω, αποτυγχάνω 

ἰδιώτης = απλός πολίτης

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ότι λοιπόν αυτός εδώ ο Αριστογείτων και χρωστάει στο δημόσιο και έχει χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα, και οι νόμοι απαγορεύουν ρητά σε τέτοιους ανθρώπους να είναι δυνατό να παίρνουν το λόγο έχει φανερά αποδειχθεί, άνδρες Αθηναίοι. Και πρέπει όλοι εσείς ανεξαιρέτως να απομακρύνετε και να εμποδίζετε αυτούς που παραβιάζουν τους νόμους, και πολύ περισσότερο αυτούς που έχουν αναλάβει κάποιο αξίωμα και αυτούς που ασχολούνται με την πολιτική. Γιατί είναι φυσικό εξαιτίας τους να βλάπτεται το δημόσιο συμφέρον, αν είναι ανήθικοι, και πάλι να προσφέρονται τα μεγαλύτερα οφέλη, αν είναι δίκαιοι και θέλουν να μένουν προσηλωμένοι στους νόμους. Διότι, αν μια φορά δώσετε το δικαίωμα σε αυτούς που αναλαμβάνουν να κάνουν κάτι προς όφελος των δημοσίων πραγμάτων να παραβιάζουν τους νόμους και να περιφρονούν τους θεσπισμένους κανόνες δικαίου, αναγκαστικά όλοι όσοι συμμετέχουν στην πόλη θα ωφεληθούν. Και όπως ακριβώς αυτά από τα λάθη στα πλοία τα οποία συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, όταν κάποιος από τους ναύτες διαπράξει σφάλμα, μικρή ζημιά προξενεί, όταν όμως ο κυβερνήτης σφάλει, κοινή συμφορά προετοιμάζει σε όλους όσοι επιβαίνουν στο πλοίο, έτσι και τα λάθη των απλών πολιτών προκαλούν ζημιές όχι στους πολλούς αλλά στους ίδιους, ενώ εκείνα όσων ασκούν εξουσία και όσων ασχολούνται με την πολιτική επηρεάζουν όλους. 

 

 

©Πένη Αποστολοπούλου